|
| |
|
| |
|
|
|
Opgepoetst | 11-11-2020
De wetenschap achter Red Bull | Energiedrankjes werken
Sinds iedereen weet wat Red Bull is, vinden energiedrankjes gretig aftrek bij sporters, chauffeurs en blokkende studenten. Als ze zich straks moeten bewijzen zijn. Als ze moe zijn, maar toch nog extra kilometers moeten maken. Als ze eigenlijk moeten slapen, maar nog willen studeren. Want dat kan toch met energy drinks? Of niet? Jouw lijfblad zocht voor het voor je uit.
Veel denkwerk heeft de Oostenrijkse zakenman Dietrich Mateschitz niet hoeven investeren in 's werelds meest succesvolle energy drink Red Bull. In de jaren tachtig kopieerde Mateschitz Red Bull van een drankje dat in Thailand overal te koop was, en waarvan je op kickboxwedstrijden de steevast de advertenties zag hangen. Krating Daeng heet het, en het betekent - wat een verrassing! - Rode Stier.
Mateschitz ontdekte Krating Daeng toen hij in 1982 in Thailand was en leed aan een jetlag. Hij ontdekte dat de frisdrank hem minder suf maakte en besloot het product in het westen op de markt te zetten. Een gouden idee, bleek toen Red Bull vijf jaar later in Europese winkels verscheen. Mateschitz verdiende er zoveel geld mee dat hij een heus eiland voor zichzelf kocht.
Het is onterecht om Mateschitz van plagiaat te beschuldigen. De slimme zakenman deed precies hetzelfde wat de fabrikant van Krating Daeng eerder had gedaan. Krating Daeng is weer een kopie van een Japans drankje, dat al sinds de jaren zestig te koop is en Lipovitan heet.
De samenstelling van Lipovitan is vrijwel hetzelfde als die van Red Bull, en alle klonen van Red Bull, zoals Mixxed Up, Power Booster, Highway Energy, Bullit en Rodeo: glucose, cafeïne, taurine, glucuronolacton en een handjevol B-vitamines.
Die formule is nu al veertig jaar bijna ongewijzigd op de markt. Dan moet het werken, zou je zeggen. Alle aanleiding voor Sport & Fitness om zich een paar weken te begraven in een universiteitsbibliotheek om het antwoord op acht prangende vragen over energiedrankjes te beantwoorden.
1. Trainen krachtsporters beter door energiedrankjes?
Jazeker, maar stel je niet teveel van het effect voor. Volgens een studie die twee jaar geleden verscheen in de International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism trainen gezonde jonge mensen ietsepietsie beter nadat ze een blikje Red Bull hebben gedronken.
In de studie werkten de proefpersonen een schema af waarin ze cardiotraining combineerden met krachttraining, en inderdaad: door de energy drink konden de proefpersonen meer reps maken bij het bankdrukken. De proefpersonen trainden met zeventig procent van het gewicht waarmee ze nog net 1 herhaling konden maken. In drie sets maakten de proefpersonen in totaal 32 reps zonder Red Bull. Met het energiegevende drankje maakten ze 34 reps. Een piepklein verschil, maar het was wel statistisch significant.
Nou helpt een forse dosis cafeïne ook om het aantal reps bij het bankdrukken te verhogen. Dan praat je over doses van enkele honderden milligrammen. In een blikje Red Bull zit slechts 80 milligram cafeïne, ongeveer net zoveel als in een kop koffie. Het lijkt er dus op dat de andere bestanddelen van Red Bull de werking van cafeïne versterken.
2. Maken energiedrankjes je sneller?
Ja. Een paar maanden geleden publiceerde de Journal of Strength & Conditioning Research een studie waarin proefpersonen op tachtig procent van hun maximale zuurstofopname moesten fietsen. De proefpersonen die een placebo hadden gedronken hielden dat 11.8 minuten vol, de proefpersonen die een suikervrije Red Bull hadden gekregen haakten pas af na 12.6 minuten. Een kleine minuut later dus, maar het effect was niet significant.
In proeven waarin sporters op een minder intensief niveau moeten presteren zijn de effecten groter, blijkt uit een experiment waarin ervaren wielrenners op 70 procent van hun maximale zuurstofopname een van tevoren vastgestelde afstand moesten afleggen. Dronken de renners een halve liter van een placebodrankje, dan legden ze de afstand af in 65 minuten. Na twee blikjes Red Bull verminderde die tijd tot 61 minuten.
Weer zijn er soortgelijke studies waarin een flinke dosis cafeïne ongeveer eenzelfde effect heeft. Geef je een recreatieve hardloper bijvoorbeeld 400 milligram cafeïne, dan loopt hij de vijf kilometer 1 procent sneller dan normaal. De wielrenners van het onderzoek in de Journal of Strength & Conditioning Research kregen echter beduidend minder cafeïne. Weer lijkt het erop dat de andere bestanddelen in Red Bull de stimulerende werking van cafeïne versterken.
3. Verminderen energy drinks pijnsensaties?
Ja, en vooral vrouwelijke sporters kunnen daarvan profiteren. Dat kun je lezen in een humaan onderzoek van de Amerikaanse Winona State University dat binnenkort verschijnt in Amino Acids. In die studie moesten studenten hun handen in ijskoud water stoppen, zolang als ze dat konden volhouden.
Vrouwelijke studenten die een blikje Red Bull hadden gedronken hielden dat 82 seconden langer uit dan studenten die geen Red Bull hadden gedronken. Bij de mannelijke studenten verlengde het energiedrankje de tijd met 45 seconden.
In de sport moet je soms pijntjes verbijten om goed te presteren. Het lijkt erop dat energy drinks je daarbij een beetje kunnen helpen.
4. Hoe werken energy drinks?
In energiedrankjes zit cafeïne. Cafeïne maakt cellen doof voor adenosine, een natuurlijke verbinding met rustgevende werking. Daardoor maakt cafeïne je alerter. Bovendien maakt cafeïne cellen gevoeliger voor pephormonen als adrenaline, doordat het in de cellen de concentratie van het boodschappermolecuul cAMP verhoogt. Daardoor gaan spiercellen harder werken, en staan vetcellen makkelijker hun inhoud af aan de bloedbaan.
Het aminozuur taurine versterkt dat laatste effect. De theorie is dat taurine cellen meer receptoren voor adrenaline laat maken. Daardoor zuigen de cellen adrenaline uit het bloed. Zo zorgen taurine en cafeïne er op elkaar versterkende manieren voor dat spiercellen gevoeliger worden voor adrenaline en noradrenaline en dus harder werken.
In een blikje Red Bull zit ongeveer een gram taurine. Die gram zorgt er waarschijnlijk voor dat de 80 milligram cafeïne in het blikje werkt als een veel hogere dosis.
5. Kun je door energiedrankjes beter leren?
Hele kuddes studenten gebruiken energiedrankjes als ze tot diep in de nacht moeten studeren. Dat is niet voor niets, ontdekten onderzoekers van de University of Vienna. Ze lieten studenten om half tien 's avonds een blikje Red Bull drinken, en onderwierpen de studenten een uur later aan een batterij psychologische tests. De studenten bleken door het blikje enkele tientallen procenten sneller te werken door het drankje, en tegelijkertijd minder fouten te maken. De studenten voelden zich bovendien beter.
De onderzoekers vergeleken het effect van Red Bull met een placebodrankje zonder actieve stoffen. Ordinaire koffie en thee stimuleren de hersenen ook. Of energy drinks beter werken dan koffie en thee vertelt het Weense onderzoek niet.
De advertentiecampagnes en vormgeving van energiedrankjes richten zich vooral op jonge mannen. Toch zijn de effecten van energiedrankjes op de hersenen voor ouderen misschien nog interessanter dan voor jongeren, kun je afleiden uit dierstudies. Daaruit blijkt dat bijvoorbeeld oudere muizen minder snel nieuwe dingen leren dan jonge muizen.
Maar geef je die oude muizen extra taurine, dan versnelt taurine het leerproces en leren oudere muizen weer net zo snel als jonge dieren. Een theorie is dat taurine de werking van neurotransmitter GABA in de hersenen verbetert, waardoor die sneller nieuwe informatie opnemen.
6. Zijn energiedrankjes gevaarlijk?
Als je er gevaarlijk veel van drinkt, jazeker. Letterlijk elke stof en elk voedingsmiddel wordt gevaarlijk als je er teveel van binnenkrijgt. Dat geldt zelfs voor water, en dus ook voor energy drinks. Kranten en serieuze medische tijdschriften hebben tientallen keren geschreven over sporters en niet-sporters die een hartritmestoornis en soms zelfs een hartaanval kregen nadat ze absurd veel blikjes energy drinks hadden gedronken. In een studie was er sprake van acht blikjes, andere gevalsstudies waarin het gebruik van energy drinks fout afliep reppen van grotere aantallen.
De Australische cardioloog Scott Willoughby kwam in de zomer van 2008 in het nieuws met een experiment dat hij en zijn studenten hadden gedaan, en dat waarschijnlijk verklaart wat er bij overmatig gebruik van energiedrankjes in het lichaam gebeurt.
De cardioloog kwam op het idee voor zijn onderzoek door zijn studenten, die hem vertelden dat ze dankzij Red Bull nachtenlang konden studeren. Ze vertelden hem ook dat ze een onaangenaam gevoel kregen als ze weer eens in kranten lazen dat iemand in het ziekenhuis was opgenomen nadat hij gruwelijk veel energy drinks achterover had geslagen.
Volgens Willoughbys studie had Red Bull een dubbel effect. De stimulerende bestanddelen lieten bloedplaat aan elkaar plakken, zodat er bloedklontjes ontstonden. Die kunnen bloedvaten afsluiten en ervoor zorgen zodat weefsels geen zuurstof meer krijgen. Het is niet zo mooi als dat in je hersenen of in je hartspier gebeurt. Tegelijkertijd maakt Red Bull de bloedvaten een beetje stijver. De kans dat een bloedpropje een vat afsluit wordt daardoor groter.
Gepubliceerd heeft Willoughby zijn onderzoek nog niet. Wat we ervan weten komt uit interviews die hij heeft gegeven. Het Red Bullconcern maakt zich er in ieder niet ongerust over. Het bedrijf, dat de gegevens van Willoughby heeft bestudeerd, zegt dat de afwijkingen die de cardioloog heeft gemeten zo klein zijn dat ze nauwelijks gevaar kunnen opleveren. Bij normaal gebruik, tenminste.
Wat dat normaal gebruik precies is, varieert uiteraard van individu tot individu, maar het is bijna uitgesloten dat iemand die op een dag pakweg vier blikjes energiedrank gebruikt hartproblemen krijgt.
Daar moet je trouwens meteen bij opmerken dat Red Bull, ondanks het ietwat ondeugende imago, een verantwoord product is met beschaafde doses actieve stoffen. In speciaalzaken vind je ook energiedrankjes met veel meer cafeïne en andere stoffen dan je aantreft in Red Bull of zijn klonen. Of die veilig zijn durven we niet te zeggen.
7. Zijn energy drinks slecht voor je gebit?
Nou en of. Dat komt omdat taurine en cafeïne niet erg lekker smaken en de fabrikant sterke voedingszuren moet gebruiken om dat te verbergen. Die zuren zijn jammer genoeg krachtige tandenslopers. Ze lossen het glazuur in je gebit op en kunnen zo gaatjes laten ontstaan. In alle frisdranken, de cola's voorop, zitten zulke zuren. smoelenslopende werking van Red Bull overtreft die van cola's.
Maar aan de andere kant zijn sportdrankjes als Gatorade op hun beurt nog slechter voor je tanden dan Red Bull. Als je bang bent voor gaatjes, kun je misschien beter geen cola's, sportdrankjes of energy drinks gebruiken.
8. Kun je energy drinks gebruiken als je uitgaat?
Als je ze maar niet gaat mixen met alcohol. Probeer alsjeblieft ook niet om jezelf nuchter te drinken met energy drinks. Energiedrankjes hebben de vervelende eigenschap dat ze voor jezelf het effect van alcohol maskeren, maar voor je omgeving niet.
Jij denkt misschien dat je nuchter bent, maar je bent nog net zo bezopen als daarnet. Je grapjes zijn nog steeds niet leuk, en je praat nog steeds te hard. En je kunt nog steeds niet achter het stuur gaan zitten.
Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2007 Oct;17(5):433-44; Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2007 Oct;17(5):468-77; J Strength Cond Res. 2009 Jul;23(4):1271-5; Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2009 Feb;19(1):61-78; J Sci Med Sport. 2008 Apr;11(2):231-3; Adv Exp Med Biol. 2009;643:245-52; J Appl Physiol. 2008 Aug;105(2):643-51; Adv Exp Med Biol. 2009;643:13-25; Amino Acids. 2009 Aug 4. [Epub ahead of print]; Amino Acids. 2000;19(3-4):635-42; Neurosci Lett. 2008 May 2;436(1):19-22; Med J Aust. 2009 Jan 5;190(1):41-3; Clin Auton Res. 2008 Aug;18(4):221-3; The Australian, August 15 2008; The Times, August 15 2008; Nutr Res. 2008 May;28(5):299-303; Alcohol Clin Exp Res. 2006 Apr;30(4):598-605.
Sport & Fitness, december 2009.